“we have been taught to reject the growth-producing aspects of daily stress” (Strosahl & Robinson, 2015)
Door Jacqueline A-Tjak
Toen ik, ruim gepokt en gemazeld in de CGT, in 2003 Steven Hayes over ACT hoorde vertellen, was ik meteen enthousiast. Toen ik mij erin ging verdiepen genoot ik van de vele experiëntiële oefeningen en metaforen, waarmee ik mijn therapeutisch arsenaal kon uitbreiden. Helemaal enthousiast werd ik van het procesmatig leren werken met een contextuele blik. Wat is dat dan, wat ACT voor mij aan mijn CGT kennis en ervaring toevoegde?
Misschien is het goed om eerst eens stil te staan bij hoe ACT zich verhoudt tot de CGT. CGT is een verzamelnaam voor therapieën waarin gebruik wordt gemaakt van leertheorieën (klassieke en operante conditionering met name) om te komen tot gedragsverandering en/of waarin de negatieve invloed van bepaalde gedachten en overtuigingen verminderd wordt. Dit betekent dat ACT een vorm van CGT is. Het maakt gebruik van belangrijke inzichten en evidence based interventies uit de CGT zoals exposure, gedragsactivering en shaping van vaardigheden.
Maar ACT biedt iets dat eerdere vormen van CGT kan aanvullen. ACT werkt bijvoorbeeld met waarden en plaatst het werken aan doelen in dit kader. Hierdoor wordt het voor mensen vaak motiverender om aan doelen te werken. Ook wordt door waarden te gebruiken meer helder wat in de weg zit om doelen na te streven.
Exposure wordt binnen ACT niet toegepast met als doel om emoties te verminderen of cognitieve associaties te verbreken. Het doel is dat mensen in staat gesteld worden om in de aanwezigheid van onprettige innerlijke ervaringen te kunnen doen wat waardevol is. De innerlijke ervaringen hoeven niet eerst te verminderen of veranderen om waardegerichte stappen te kunnen zetten. Het veranderen van cognities staat daarom niet centraal binnen ACT, wel het leren je er anders toe te verhouden. Wanneer cognities in de weg staan, maar niet irrationeel zijn, kan het leren defuseren behulpzamer zijn dan te proberen de cognities uit te dagen.
Mindfulness processen krijgen langzamerhand een plek binnen CGT behandelingen. Binnen ACT is dat een hele geïntegreerde plek. Mindfulness bestaat uit het toepassen van de processen van acceptatie, defusie, contact met het huidig moment en zelf als context. Ook mentaliseren heeft een plek in de vorm van zelf als proces. En zelf als context helpt mensen perspectief in te nemen en van perspectief te kunnen wisselen.
“we have been taught to reject the growth-producing aspects of daily stress”(Strosahl & Robinson, 2015)
Met de contextuele invalshoek onderscheidt ACT zich van andere vormen van CGT die de werking van de therapie meer zoeken in het veranderen van de vorm of inhoud van cognitieve processen. De problemen waar de cliënt mee komt worden gezien als gedrag-in-context. De taak van de therapeut is om de context te analyseren en beïnvloeden waardoor gedragsverandering mogelijk wordt. Context is niet alleen de fysieke omgeving, maar ook de leergeschiedenis en de sociaal-culturele setting. De therapeut en therapeutische relatie vormen een belangrijke context die gedragsverandering kan faciliteren of belemmeren.
Het leren denken in termen van proces en context heeft mij als therapeut veel effectiever gemaakt. En het mooie is dat het allemaal onderbouwd wordt door degelijk onderzoek.
Wil je meer weten over opleidingen in ACT kijk dan eens op www.actcursus.nl.
© J. A-Tjak.