Wat is ACT?
ACT staat voor Acceptance and Commitment Therapy. Het wordt afgekort tot ACT, als het Engelse woord voor ‘doen’. ACT gaat over het veranderen van je doen en laten, wanneer dat niet vanzelf gaat. Het is regelmatig nodig om ons gedrag te veranderen, om ons beter aan te passen aan (veranderende) omstandigheden, om kansen te benutten of iets te verbeteren aan onze situatie. Vaak gaat dat veranderen vanzelf, of door een plan te maken en uit te voeren. Maar soms lukt het niet en blijven we doorgaan met bekende gedragspatronen, ook al brengen ze ons niet verder. We worden tegengehouden door angst, onzekerheid, de overtuiging dat we niet kunnen veranderen of dat het te moeilijk zal zijn. Soms weten we ook niet goed hoe de verandering eruit moet zien en welke richting we op moeten. Dan lopen we vast.
ACT gaat ervan uit dat mensen vastlopen door twee belangrijke processen. Allereerst is er ons verstand, dat weliswaar heel nuttig kan zijn, maar ons ook voor de gek kan houden. Het kan mooie verhalen vertellen over wat er allemaal fout is aan onszelf, ons gedrag en hoe er in de toekomst van alles fout kan gaan. We zijn geneigd op ons verstand te vertrouwen, vaak doen we dat onbewust. We hebben niet eens door dat we naar ons verstand luisteren. Het tweede proces is onze aangeboren neiging tot vermijding van gevaar. Ook dat is op zich behulpzaam, maar voor mensen kunnen veel dingen gevaarlijk lijken, terwijl ze dat niet zijn. Dat komt door ons verstand, dat ons wijsmaakt dat iets gevaarlijk is. Bijvoorbeeld wanneer je iets geks doet je verstand beweert dat je door andere mensen uitgelachen zult worden en er niet meer bij hoort. Dit leidt ertoe dat we heel veel kunnen vermijden van wat helemaal niet vermeden hoeft te worden.
Wanneer we onze eigen binnenwereld, zoals emoties, gedachten, lichamelijke sensaties en herinneringen, proberen te vermijden, gebeurt er iets geks. In plaats van dat we er minder last van hebben, kan het gebeuren dat we er juist meer last van krijgen. Proberen emoties zoals angst, verdriet of boosheid niet te voelen leidt er vaak toe dat deze emoties sterker worden, sneller terugkomen en in elk geval niet voor altijd weggaan. Bovendien kan het proberen niet te voelen ertoe leiden dat je niet meer toekomt aan zaken die belangrijk voor je zijn. Wanneer je bijvoorbeeld een paniekaanval krijgt als er veel mensen om je heen zijn, dan kan het zijn dat je situaties met veel mensen gaat vermijden. Waardoor je misschien niet meer je eigen kind van school kunt halen, of naar een tof feest kunt gaan.
ACT helpt je te zien hoe je bent vast komen te zitten in gedragspatronen die je niet verder brengen, maar juist gevangen houden. Je leert om met wat afstand naar je gedachten te kijken, zodat je beter kunt beoordelen wanneer je wel naar je verstand wilt luisteren en wanneer niet. Je ontdekt wat belangrijk voor je is in je leven en hoe je je leven meer kunt inrichten met zinvolle zaken.
© J. A-Tjak.